Stolica prowincji Noord Holland niewiele zmieniła się od czasów średniowiecza, czy nieco późniejszych i tylko turyści licznie odwiedzający Haarlem, jedno z sześciu miast niezwykłej trasy – „Sekrety Holandii”, wyglądają tutaj współcześnie.

HISTORYCZNE CENTRUM
W historycznym centrum miasta aż roi się od cennych zabytków architektury, przykładów renesansu holenderskiego, a także budynków wzniesionych pod wpływem architektów z Flandrii. Na Grote Markt (Rynku Głównym) warto zwrócić uwagę na Stadhuis, zabytkowy ratusz, pierwotnie dwór myśliwski ze wspaniałą Gravenzaal - salą, w której w średniowieczu zbierali się panowie holenderscy, budynek wartowni Hoofdwacht, dawny dom cechu rzeźników Vleeshal, zabytkowy Vishal z kramami, gdzie jeszcze w 1941 r. sprzedawano ryby, a także pomnik Laurensa Janszoona Costera (1370 – 1440) drukarza z Haarlem, który, jak głosi legenda, prawdopodobnie jeszcze przed Gutenbergiem wynalazł ruchomą czcionkę drukarską. Warto tu teą zwiedzić górujący nad miastem późnogotycki Grote of Sint Bavokerk (kościół św. Bawona) z kunsztowną wieżą, wzniesiony w latach 1370 – 1520. Dobrze zachowane XVI-wieczne wnętrze kościoła z pewnością zasługuje na uwagę, nie mówiąc już o wspaniałych barokowych organach, wybudowanych w 1738 r. przez Christiana Müllera, na których grali m.in. Haendel, a w 1766 r. 10-letni Mozart. Tutaj też pochowany jest Frans Hals, znany malarz rodem z Haarlem.

WARTO ZOBACZYĆ
W Haarlem można też odwiedzić inny zabytkowy kościół - Nieuwe Kerk, wzniesiony przez Jacoba van Campena w 1649 r., a także Kathedrale Basiliek Sint Bavo (Bazylikę katedralną św. Bawona) – ostatnią katedrę, jaka została wzniesiona w Europie Zachodniej. Wybudowana w latach 1895-1906, na planie krzyża, z kopułą, słynie również z bogatego skarbca. Ciekawymi zabytkami Haarlem są też dawna brama miejska - Amsterdamsepoort, niewielki Gravenstenenbrug – most pochodzący z ok. 1400 r. oraz budynek dworca kolejowego. Warto wspomnieć, że pierwsza linia kolejowa jaka powstała w Holandii, połączyła właśnie Haarlem z Amsterdamem.

MUZEA
Haarlem słynie jednak przede wszystkim ze swoich, porozrzucanych tu i tam, uroczych „hofjes” (przytułków dla biednych i chorych wznoszonych wokół małego dziedzińca – ogrodu) i muzeów, takich jak np. słynne Teylers Museum czy Frans Hals Museum. To pierwsze jest najstarszym publicznym muzeum w Holandii, to drugie poświęcone jest najbardziej znanemu malarzowi z Haarlem Fransowi Halsowi. Warto tu też odwiedzić Archeologisch Museum (Muzeum Archeologiczne) w podziemiach Vleeshal, prezentujące wykopaliska archeologiczne z Haarlem, a także rekonstrukcję stanowiska archeologicznego, Historisch Museum Zuid-Kennemerland, poświęcone historii regionu, Corrie ten Boomhius – dom/muzeum rodziny Ten Boom, znanej z działalności w ruchu oporu w czasie II wojny światowej, poświęcone zwłaszcza życiu i pracy Corrie ten Boom, szczególnie zaangażowanej w ukrywanie i często ratowanie poszukiwanych przez nazistów ludzi, Spaarnestad Fotoarchief – najstarsze w Europie archiwum fotografii i niewielkie, ale ciekawe muzeum organów ulicznych i katarynek - Draaiorgelhal.

Na miłośników sztuki współczesnej czeka Kunstcentrum De Hallen, mieszczące się w zabytkowym Vleeshal, prezentujące zmieniające się wystawy sztuki współczesnej, a także w przylegającym do muzeum tzw. Verweyhal, stałą ekspozycję poświęconą artyście z Haarlem Keesowi Verweyowi (1900 – 1995).

WIATRAKI
W Haarlem można też obejrzeć coś bardzo holenderskiego – trzy wiatraki różnego typu. „De Adriaan” to wiatrak z drewnianą wieżą z 1778 r. wybudowany na fundamentach dawnej wieży obronnej. Po pożarze w 1932 r. dzięki wysiłkom mieszkańców pieczołowicie odbudowany, od 2001 r. jest otwarty dla zwiedzających. „De Eenhoorn” (Jednorożec) to typowy XVIII-wieczny wiatrak tartaczny i ostatni „De Hommel” (Trzmiel) to XIX-wieczny wiatrak melioracyjny, służący do pompowania wody i osuszania terenu.

ZWIEDZANIE
Miasto można zwiedzać „na piechotę”, korzystając np. z tras spacerowych proponowanych przez Biuro Informacji Turystycznej VVV Haarlem, na rowerze (można wypożyczyć go w mieście) lub biorąc udział w wycieczce łodzią po kanałach. Zmęczeni zwiedzaniem mogą później udać się do Haarlemmerhout – parku z farmą dla dzieci, który jest też doskonałym terenem rekreacyjnym.

OKOLICE
Ciekawe są też okolice Haarlem. W pobliskim Heemstede warto np. zobaczyć zabytkową, parową stację pomp. Wybudowana w XIX w. w stylu neogotyckim, jak na tamte czasy była prawdziwym cudem techniki. Zwiedzając mieszczące się tu obecnie Museum De Cruquius, można dowiedzieć się sporo, m.in. na temat osuszania gruntów. Z kolei w Spaarndam można zadumać się przed pomnikiem Hansa Brinkera, chłopca, który zauważywszy pęknięcie w grobli, zatkał je własną ręką i w ten sposób uratował życie wielu ludziom.